ΧΑΡΑ ΣΕ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΜΠΑΙΝΟΥΝ
ΕΙΡΗΝΗ ΣΕ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΜΕΝΟΥΝ
ΕΥΛΟΓΙΑ ΣΕ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΦΕΥΓΟΥΝ.



Ο ΔΙΑΒΟΛΟΣ ΕΧΕΙ ΤΡΙΑ ΠΛΟΚΑΜΙΑ.ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΦΤΩΧΟΥΣ ΤΟΝ ΚΟΥΜΜΟΥΝΙΣΜΟ,
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΙΣΤΟΥΣ ΤΟΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΛΟΥΣΙΟΥΣ ΤΗΝ ΜΑΣΟΝΙΑ.
ΟΣΙΟΣ ΠΑΪΣΙΟΣ Ο ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ


ΠΙΣΤΗ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΣΙΓΟΥΡΙΑ ΓΙ'ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ
ΚΑΙ ΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ ΓΙἈΥΤΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΒΛΕΠΟΥΜΕ!!!!!!!!


Η ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΘΕΛΕΙ ΟΧΙ Ν΄ΑΔΕΙΑΣΟΥΝ ΟΙ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ,ΑΛΛΑ ΝΑ ΓΕΜΙΣΟΥΝ ΜΕ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΠΟΥ ΘΑ ΕΧΟΥΝ ΑΛΛΟΙΩΜΕΝΟ ΤΟ ΦΡΟΝΙΜΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΠΙΣΤΗ.
ΠΑΤΗΡ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΣ







ΠΟΤΕ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ΘΑ ΠΑΡΕΙ ΘΕΣΗ Η ΙΕΡΑ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ;


1.Ο ΠΑΠΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΙΡΕΣΗ;

2.Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΑΙΡΕΣΗ;

3.Ο ΜΟΝΟΦΥΣΙΤΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΙΡΕΣΗ;

4.ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΑΙ ΟΙ ΣΥΜΠΡΟΣΕΥΧΕΣ ΜΕ ΑΙΡΕΤΙΚΟΥΣ;






ΑΡΑΓΕ ΠΟΣΟ ΔΥΣΚΟΛΟ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΑΠΑΝΤΗΘΟΥΝ ΑΥΤΑ ΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΣΤΟΥΣ ΠΙΣΤΟΥΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ;



ΤΡΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ

Α) ΤΟΥ ΑΔΑΜ

Β)ΤΟΥ ΙΟΥΔΑ

Γ)ΤΟΥ ΠΑΠΑ ΡΩΜΗΣ.

ΑΓΙΟΣ ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ ΠΟΠΟΒΙΤΣ




















Σάββατο 29 Μαρτίου 2014

ΚΥΡΙΑΚΗ Δ΄ΝΗΣΤΕΙΩΝ

ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΦΟΡΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΣΙΝΑΪΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΚΟΣ
 
 Η Δ΄ Κυριακή των Νηστειών είναι αφιερωμένη σε μια μεγάλη ασκητική, πατερική  και πνευματική μορφή της Εκκλησίας μας, στον άγιο Ιωάννη το Σιναΐτη, ο οποίος μας είναι καλλίτερα γνωστός ως άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, από το ομώνυμο περισπούδαστο σύγγραμμά του. Η προβολή και η τιμή του αγίου αυτού άνδρα κατά την Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή κρίθηκε επιβεβλημένη από τους Πατέρες.Το περίφημο σύγγραμμά του, θεωρήθηκε ως εξαιρετικό μέσο πνευματικής καθοδήγησης για τους αγωνιζόμενους πιστούς. Αλλά και η οσιακή του μορφή αποτελεί παράδειγμα αγώνα κατά των ψυχοκτόνων  παθών μας αυτή την ιερή περίοδο.   Γεννήθηκε στην Παλαιστίνη, κατ’ άλλους στη Συρία, περί το 523 από πλούσια, ευγενή και ευσεβή οικογένεια. Οι γονείς του φρόντισαν να του δώσουν σπουδαία εκπαίδευση. Περισσότερο όμως φρόντισαν να του μεταδώσουν τη δική τους ευσέβεια και πίστη στο Θεό. Κοντά σε πνευματικούς δασκάλους σπούδασε σε βάθος τη θεολογία της Εκκλησίας μας. Του άρεσε να μελετά με πάθος τις άγιες Γραφές και τα συγγράμματα των μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας μας.  Από πολύ μικρός αγαπούσε την άσκηση και γι’ αυτό νέος όντας αποσύρθηκε στην έρημο του Σινά, κοντά στον φημισμένο ερημίτη και πνευματικό δάσκαλο Μαρτύριο και εκάρη μοναχός.   Έζησε κοντά στον άγιο ασκητή τέσσερα χρόνια διδασκόμενος τις αρετές και τους τρόπους επίτευξης της προσωπικής κάθαρσης, σημειώνοντας τεράστια πνευματική πρόοδο. Η φήμη του δεν άργησε να διαδοθεί ώστε στο ερημητήριό του έτρεχε πλήθος μοναχών και λαϊκών να τον συμβουλευθούν. Μάλιστα είχε αποκτήσει και τη φήμη του θαυματουργού, ο οποίος με την προσευχή του έκανε πολλά θαύματα. Εκεί έζησε για δεκαεννιά χρόνια. Κατόπιν εγκαταβίωσε στη Μονή του Θωλά. Όταν κοιμήθηκε ο ηγούμενος της σεβάσμιας Μονής της Αγίας Αικατερίνης Σινά, οι μοναχοί τον ανάδειξαν ηγούμενο, όπου τους ποίμανε για λίγα χρόνια και γι’ αυτό πήρε και την ονομασία Σιναΐτης. Η νοσταλγία όμως της ερημικής ζωής τον οδήγησε να αφήσει την Μονή και να φύγει ξανά στην έρημο, όπου έμεινε ως την κοίμησή του, ασκούμενος, προσευχόμενος και συγγράφοντας τα περισπούδαστα βιβλία του «Κλίμαξ» και «Λόγος προς τον Ποιμένα». Κοιμήθηκε το 606 και η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 30 Μαρτίου, ημέρα της κοίμησής του και ιδιαιτέρως την Δ΄ Κυριακή των Νηστειών.   
Ήταν σοφός άνθρωπος και προπαντός μεγάλος ασκητής, εφάμιλλος του μεγάλου Αντωνίου, αγίου Ευθυμίου και αγίου Σάββα. Γύρω από τον μεγάλο αυτό δάσκαλο ασκητή συγκεντρώθηκαν πολλές χιλιάδες μοναχοί, παίρνοντας από αυτόν μαθήματα πνευματικού αγώνα. Για να μπορούν οι μοναχοί να έχουν καταγραμμένες τις σοφές διδαχές και παραινέσεις του, τις κατέγραψε στα προαναφερόμενα συγγράμματά του.
Η «Κλίμαξ», που σημαίνει σκάλα, είναι το πρώτο και σπουδαίο σύγγραμμά του, διότι το περιεχόμενό του, ως νοητή σκάλα, ανεβάζει κλιμακωτά τον ασκούμενο άνθρωπο στην κορυφή των αρετών. Περιέχει τριάντα λόγους σε αντίστοιχες αρετές. Αρχίζει από τις αρετές, οι οποίες εύκολα αποκτώνται και έχουν κυρίως πρακτικό χαρακτήρα, και προχωρεί στις δύσκολες και υψηλές αρετές, οι οποίες έχουν θεωρητικό χαρακτήρα. Ο άγιος Ιωάννης αποδεικνύεται βαθύτατος γνώστης της ανθρώπινης ψυχής, όταν η επιστήμη της ψυχολογίας ήταν άγνωστη και ως έννοια. Με θαυμαστό τρόπο, ανατέμνει την ανθρώπινη ψυχή και προσπαθεί να εντοπίσει τις αμαρτωλές έξεις της και τις καταβολές, ώστε να την θεραπεύσει και να τη θωρακίσει από την ψυχοκτόνο δράση της αμαρτίας και του κακού. Γνωρίζει πως στην ανθρώπινη ψυχή υπάρχουν βαθμίδες κάθαρσης από τα πάθη και επίσης βαθμίδες απόκτησης των αρετών. Γι’ αυτό και ιεραρχεί με καταπληκτικό τρόπο την κάθαρση
και την απόκτηση αρετών, ώστε να γίνεται με τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο. Έστω για παράδειγμα: αρχίζει με τις αρετές της μετάνοιας, της υπακοής, της μνήμης του θανάτου, για να αποκολλήσει τον άνθρωπο από την αμαρτία και προχωρεί σε υψηλές αρετές, όπως τις διακρίσεως, της ησυχίας, της απάθειας, της ταπεινοφροσύνης κλπ. Οι απόκτηση των αρετών είναι έτσι ταξινομημένες στο ιερό σύγγραμμα, ώστε η κάθε αρετή να προϋποθέτει την προηγούμενη και αυτή να είναι προϋπόθεση για την επόμενη! Μεγαλύτερη ηθική τελειότητα από αυτή δεν έχει γραφεί ακόμη ως τώρα!
Η «Κλίμαξ» είναι γραμμένη σε υπέροχη λόγια και κομψή ελληνική γλώσσα, καλοδουλεμένη και με μελωδικότητα. Έχει διαύγεια σκέψεων, γλαφυρότητα, παραστατικότητα, πλούτο εκφράσεων, επιτυχημένες παρομοιώσεις, ζωηρές εικόνες, ώστε να παρουσιάζει τον ιερό συγγραφέα της ως έναν σπάνιο χειριστή της ελληνικής γλώσσας και σκέψεως.
 Αλλά και το δεύτερο μικρό του σύγγραμμα «Λόγος  προς τον Ποιμένα», είναι μια βαθυστόχαστη πραγματεία – οδηγό για όσους έχουν επωμισθεί την ευθύνη να ποιμαίνουν ανθρώπινες ψυχές.        
Τα υπέροχα κεφάλαια του βιβλίου της «Κλίμακος» είναι ένα από τα προσφιλή και ωφέλημα αναγνώσματα των πιστών αυτή την κατανυκτική περίοδο. Ανήκει στα λεγόμενα νηπτικά κείμενα και απευθύνεται τόσο στους μοναχούς, όσο και στους κοσμικούς και συμπληρώνει τον θαυμαστό πλούτο της εκκλησιαστικής μας γραμματείας. Όσοι αισθανόμαστε την ανάγκη να αγωνιστούμε κατά των παθών μας, την κάθαρση του κακού εαυτού μας και την πνευματική μας πρόοδο, είναι ενδεδειγμένο να εντάξουμε τα συγγράμματα του αγίου Ιωάννου στα αναγνώσματά μας. Οι σοφές παραινέσεις του μεγάλου πνευματικού δασκάλου θα αποτελέσουν πολύτιμο πνευματικό οδηγό για κλιμακωτή κατάκτηση αρετών, ώστε να αξιωθούμε να υποδεχτούμε τον Αναστάντα Κύριο, καθαροί από τους ρύπους της αμαρτίας και τη φθορά του κακού.
του ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ  

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΠΡΙΛΙΟΥ


ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΜΗΝΟΣ ΑΠΡΙΛΙΟΥ
ΤΕΤΑΡΤΗ 02/04/2014   ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΚΑΝΩΝΟΣ
ΩΡΑ 06:00 Μ.Μ. – ΠΑΡΑΚΛΗΣΙΣ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΙΟΥ
ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ Θ΄ ΩΡΑΣ
ΩΡΑ 07:00 Μ.Μ. - ΠΡΟΗΓΙΑΣΜΕΝΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 04/04/2014
ΩΡΑ 06:15 Μ.Μ. – ΠΑΡΑΚΛΗΣΙΣ ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΟΥ ΑΚΑΘΙΣΤΟΥ Η΄
ΤΩΝ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΩΝ
ΩΡΑ 07:00 Μ.Μ. - ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΑΚΑΘΙΣΤΟΥ ΥΜΝΟΥ
ΣΑΒΒΑΤΟ ΤΟΥ ΑΚΑΘΙΣΤΟΥ 05/04/2014
ΩΡΑ 07:00 Π.Μ. – ΟΡΘΡΟΣ - ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
ΚΥΡΙΑΚΗ Ε΄ΝΗΣΤΕΙΩΝ 06/04/2014(ΜΑΡΙΑΣ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΙΑΣ)
ΩΡΑ 07:00 Π.Μ. – ΟΡΘΡΟΣ & ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΤΕΤΑΡΤΗ 09/04/2014
ΩΡΑ 06:00 Μ.Μ. – ΠΑΡΑΚΛΗΣΙΣ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΙΟΥ
ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ Θ΄ ΩΡΑΣ
ΩΡΑ 07:00 Μ.Μ. – ΠΡΟΗΓΙΑΣΜΕΝΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
 
 
 

Πέμπτη 27 Μαρτίου 2014

ΛΟΓΟΙ ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΪΣΙΟΥ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ
 
Εδώ και δεκαετίες έλεγε ο Γέροντας αυτά που συμβαίνουν σήμερα και στον εκπαιδευτικό τομέα.
"- Γέροντα, συχνά λέτε ότι πάνε τα πάντα να διαλύσουν. Εννοείτε και την παιδεία;
- Ναι, δεν βλέπετε τι γίνεται; Σχολεία είναι αυτά; Γλώσσα είναι αυτή που διδάσκουν σήμερα στα παιδιά; Ποια είναι η ιστορία μας; Αλλά και στην Θεολογία τι γίνεται; Έχει ένας άθεος πτυχίο της Θεολογίας και τον αφήνουν να διδάσκη θρησκευτικά. Δεν εξετάζουν όμως· θρησκευτικά διδάσκει ή αθεΐα; «Δεν μπορούμε, λένε, να τον βγάλουμε». Αν ένας φιλόλογος πάη να διδάξη μαθηματικά, θα τον αφήσουν;
  Άλλος είναι θεολόγος και δεν αφήνει τους ανθρώπους να κοινωνούν, για να μην κολλήσουν έιτζ! Είναι από αυτούς που τους έστειλε στην Θεολογική Σχολή το κομπιούτερ! Αυτή δεν είναι η γνώση του Θεού. Παλιά λέγανε: «Έμαθε τα ιερά γράμματα το παιδί», γιατί ήταν ιερά τα γράμματα. Βλέπεις καθηγητή Θεολογίας να μην πιστεύη, να βρίζη μπροστά στους φοιτητές τους Προφήτες, και να μην τον βγάζουν. Μα τι θέλεις, καλέ μου άνθρωπε, στην Θεολογική Σχολή; Εσύ, τι θεολόγους θα βγάλης;
   Είναι και μερικοί που πάνε να κάνουν μια νέα γλώσσα. Η ελληνική όμως γλώσσα έχει «γλώσσα» από τις πύρινες Γλώσσες της Πεντηκοστής! Το δόγμα της πίστεώς μας καμμιά γλώσσα δεν μπορεί να το αποδώση. Γι’ αυτό οικονόμησε ο Θεός και η Παλαιά Διαθήκη μεταφράσθηκε από τους Εβδομήκοντα στην ελληνική γλώσσα και το Ευαγγέλιο γράφτηκε στην ελληνική γλώσσα. Αν δεν ξέρη Αρχαία Ελληνικά κανείς και ασχολήται με το δόγμα, μπορεί να πλανηθή. Και εμείς καταργήσαμε τα Αρχαία από τα σχολεία! Μετά από λίγο θα έρχονται Γερμανοί να διδάσκουν Αρχαία στα δικά μας Πανεπιστήμια (Σ.Σ. ΉΔΗ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΑΥΤΟ!!!). Τότε θα καταλάβουν οι δικοί μας την αξία που έχουν τα Αρχαία Ελληνικά, αφού πρώτα γίνουν ρεζίλι, και θα πουν: «Για δες η Εκκλησία που κρατούσε τα Αρχαία».
   Πάνε να εξαφανίσουν ένα ορθόδοξο έθνος. Ξέρετε τι σημαίνει αυτό; Ένα ορθόδοξο έθνος σήμερα είναι μεγάλη υπόθεση! Παλιά είχαμε την φιλοσοφία. Η Αγία Αικατερίνη με βάση την φιλοσοφία αποστόμωσε τους φιλοσόφους. Οι φιλόσοφοι ετοίμασαν τον δρόμο για τον Χριστιανισμό. Το Ευαγγέλιο γράφτηκε στα ελληνικά και διαδόθηκε στον κόσμο. Μετά οι Έλληνες προχώρησαν να φωτίσουν και τους Σλαύους. Σε μερικούς δεν συμφέρει να υπάρχη η Ελλάδα. «Μας κάνει κακό, λένε. Πρέπει να την εξαφανίσουμε».
ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΪΣΙΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ "ΛΟΓΟΙ Α΄ΜΕ ΠΟΝΟ ΚΑΙ ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΑΝΘΡΩΠΟ"

ΚΥΡΙΕ ΚΑΙ ΔΕΣΠΟΤΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΟΥ..........

                             Η προσευχή του Οσίου Εφραίμ του Σύρου
Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου, πνεύμα αργίας, περιεργίας,φιλαρχίας, και αργολογίας μη μοι δως. Πνεύμα δε σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, υπομονής, και αγάπης χάρισε μοι τω σω δούλω. Ναι Κύριε Βασιλεύ, δώρησαί μοι του οράν τα εμά πταίσματα, και μη κατακρίνειν τον αδελφόν μου˙ ότι ευλογητός ει εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Στη συνεχή και δύσκολη προσπάθεια της πνευματικής ανάρρωσης ανθρώπου, η Εκκλησία δεν ξεχωρίζει την ψυχή από το σώμα. Ο όλος άνθρωπος απομακρύνθηκε από το Θεό, ο όλος άνθρωπος πρέπει να ανορθωθεί, ο όλος άνθρωπος πρέπει να επιστρέψει με ταπείνωση και αγάπη.
   Η καταστροφή της αμαρτίας υπάρχει όταν νικάει η σάρκα, η αλαζονεία - το ζωώδες, το παράλογο, η σαρκική επιθυμία μέσα μας - τα πνευματικό και το θείο. Αλλά τα σώμα είναι δοξασμένο, το σώμα είναι άγιο, τόσο άγιο που ο ίδιος ο Θεός «σαρξ εγένετο».
  Η σωτηρία και η μετάνοια, επομένως, δεν είναι η περιφρόνηση του σώματος ούτε η παραμέλησή του, αλλά είναι αποκατάσταση του σώματος στην πραγματική του λειτουργικότητα που είναι η έκφραση και η ζωή του πνεύματος, ο ναός της ανεκτίμητης ανθρώπινης ψυχής.
  Η ορθόδοξη εμπειρία και χριστιανική ασκητική είναι αγώνας όχι κατά αλλά υπέρ του σώματος. Γιʹ αυτό το λόγο ο όλος άνθρωπος - ψυχή και σώμα - μετανοεί και επιστρέφει στο αρχαίο κάλλος εν Χριστώ Ιησού.
 
 
 
 

Δευτέρα 24 Μαρτίου 2014

Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ - ΜΗΝΥΜΑ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΥ


ΜΗΝΥΜΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΟΡΤΑΣΜΟ ΤΗΣ 25ης  ΜΑΡΤΙΟΥ
Ὁ Μητροπολίτης Θεσσαλιώτιδος καὶ Φαναριοφερσάλων
Κύριλλος
πρὸς τὸν ἱερὸν κλῆρον καὶ τὸν εὐσεβῆ λαὸ
τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θεσσαλιώτιδος καὶ Φαναριοφερσάλων
«Χαῖρε, κεχαριτωμένη· ὁ Κύριος μετὰ Σοῦ.
Δανιὴλ σε ὄρος καλεῖ νοητόν· 
Γεννήτριαν Θεοῦ ὁ Ἠσαΐας· 
Βλέπει δὲ ὡς πόκον Γεδεών· ὁ Δαΐδ δὲ
Ἁγίασμα φάσκει· πύλην δὲ σε ἄλλος, ὁ δὲ Γαβριήλ σοι κραυγάζει· 
Χαῖρε, κεχαριτωμένη· ὁ Κύριος μετὰ Σοῦ»
(ᾠδὴ θ΄)
  «Χαῖρε, κεχαριτωμένη!». Μὲ τὰ λόγια αὐτὰ προσφωνεῖ ὁ ἀρχάγγελος Γαβριὴλ τὴν Παρθένο Μαρία προκειμένου, νὰ τῆς ἀναγγείλει στὴ συνέχεια, ὅτι δέχτηκε χάρι ἀπὸ τὸ Θεὸ καὶ θὰ γίνει μητέρα τοῦ Θεοῦ. Γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ συνεχίζει καὶ τῆς λέει: «Εὐλογημένη Σὺ ἐν γυναιξὶ καὶ εὐλογημένος ὁ καρπὸς τῆς κοιλίας σου». Ὁ καρπὸς τῆς κοιλίας, ὁ Κύριός μας καὶ Θεός μας εἶναι Ἐκεῖνος ποὺ θὰ ἔρθει στὸν κόσμο, γιὰ να φέρῃ τὴ σωτηρία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους.
  Ὀκτακόσια χρόνια πρὸ Χριστοῦ ὁ προφήτης Ἠσαΐας βλέπει μὲ τὸ προφητικό του μάτι ὅλα αὐτὰ τὰ γεγονότα καὶ γράφει: «Ἰδοὺ ἡ Παρθένος ἐν γαστρὶ ἔξει καὶ τέξεται Υἱὸν καὶ καλέσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ», ποὺ σημαίνει ὁ Θεὸς μεθ’ ἡμῶν, δηλαδὴ ὁ Θεὸς μαζί μας. Πὼς λοιπὸν νὰ μὴν χαίρεται κάθε χριστιανικὴ ψυχὴ καὶ νὰ μὴν γεύεται τοὺς καρποὺς ἀπὸ τὸν ἐρχομό του Χριστοῦ πάνω στὸν κόσμο; Πὼς νὰ μὴν στέκει μὲ σεβασμὸ μπροστὰ στὸν Θεό, ὁ ὁποῖος τόσο ἀγάπησε τὸν ἄνθρωπο, ὥστε νὰ δώσῃ τὸν Μονογενῆ Του Υἱό, «ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς Αὐτὸν μὴ ἀπόλυται ἀλλὰ ἔχει ζωὴν αἰώνιον»;
  Γιὰ τὸ λόγο αὐτό, ἡ Ἐκκλησία μας ψάλλει τὸ ἀπολυτίκιο τῆς ἑορτῆς καὶ ὑπογραμμίζει: «σήμερον τῆς σωτηρίας ἡμῶν τὸ κεφάλαιον καὶ τοῦ ἀπ’ αἰῶνος μυστηρίου ἡ φανέρωσις, ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ Υἱὸς τῆς Παρθένου γίνεται, καὶ Γαβριὴλ τὴν χάριν εὐαγγελίζεται». Ὁ Υἱὸς τῆς Θεοτόκου εἶναι τὸ πρῶτο καὶ μεγάλο γεγονός, μὲ τὸ ὁποῖο φεύγει ἡ λύπη καὶ ἔρχεται ἡ χαρά. «Ἰδοὺ εὐαγγελίζομαι ὑμῖν καὶ παντὶ τῷ λαῷ χαρὰν μεγάλην, ὅτι ἐτέχθη σήμερον Σωτὴρ ἐν πόλει Δαβίδ».
  Μὲ αὐτὰ τὰ λόγια οἱ ἄγγελοι ἀναγγέλλουν ὑμῖν καὶ στοὺς ποιμένες τῆς Βηθλεὲμ τὴ νύχτα τῶν Χριστουγέννων τὴ θεία Γέννηση, ἀφοῦ ἔχει προηγηθεῖ ἡ σημερινὴ ἔκφραση χαρᾶς: «Σήμερον χαρᾶς εὐαγγέλια· παρθενικὴ πανήγυρις […] ἡ Εὔα τῆς πρώτης λύπης ἐλευθεροῦται· καὶ ἡ σκήνη τῆς καθ’ ἡμᾶς οὐσίας τῇ θεώσει τοῦ προσληφθέντος φυράματος ναὸς Θεοῦ κεχρημάτηκεν». Γεμάτη ἡ ἑορταστικὴ ὑμνολογία τῆς ἡμέρας ἀπὸ ἐκφράσεις χαρᾶς: «Σήμερον ἅπασα κτίσις ἀγάλλεται, ὅτι τὸ Χαῖρε σοι, φωνεῖ ἀρχάγγελλος, εὐλογημένη σὺ σεμνὴ καὶ ἄχραντε πανάμωμε!».
  Ἡμέρα ἑορταστικῆς πανηγύρεως καὶ χαρᾶς λοιπὸν ἡ σημερινή. Γιὰ μᾶς τοὺς Ὀρθοδόξους Ἕλληνες καὶ γιὰ ἕναν ἀκόμη λόγο. Μαζὶ μὲ τὸ χαρμόσυνο μήνυμα τῆς ἐλεύσεως τοῦ Λυτρωτῆ μας, τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἑορτάζουμε καὶ τὸ χαρμόσυνο μήνυμα τῆς ἀπελευθερώσεως τῆς Ἑλλάδος ἀπὸ τὸν ὀθωμανικὸ ζυγό.
   Τετρακόσια περίπου χρόνια βρισκόταν σκλαβωμένη ἡ Ἑλλάδα, σὲ ἕναν βαρύ, μαῦρο καὶ ἀσήκωτο ζυγό. Ἄνθρωποι πολλοὶ γεννήθηκαν, ἔζησαν χαρὲς καὶ λύπες, ἀλλὰ πέθαναν σκλαβωμένοι στὸν Ὀθωμανὸ κατακτητή. Βαριὰ ἡ σκλαβιά, ἀσήκωτες οἱ ἀλυσίδες, πολλὰ τὰ μαρτύρια καὶ ἀνείπωτες οἱ σφαγές. Τίποτα ὅμως ἀπ’ ὅλα αὐτὰ δὲν πτόησαν τὴν ὀρθόδοξη ἑλληνικὴ ψυχή. Σὰν τὸ κῦμα τοῦ γνωστοῦ Ἕλληνα ποιητή, ὁρμᾶ στὴν μεγάλη θάλασσα διψώντας γιὰ τὴν ἐλευθερία: «Μέριασε βράχε νὰ διαβῶ, ἐπέρασε ἡ γαλήνη!». Καὶ μὲ τὸν τρόπο αὐτό, τὸν δυναμικὸ ξεσηκώθηκαν οἱ Ἕλληνες νὰ διώξουν ἀπὸ τὰ ἱερὰ χώματα τῶν προγόνων τους τοὺς ἀσεβεῖς κατακτητές. Πάλευαν γιὰ τὴν ἐλευθερία τους καὶ δικαιώθηκαν γιατὶ εἴχαν τόλμη καὶ ἀρετή. «Θέλει ἀρετὴ καὶ τόλμη ἡ ἐλευθερία», ἔγραψε ἕνας ἄλλος μεγάλος ποιητής. Καὶ οἱ Ἕλληνες ἐπαναστάτες τὰ εἶχαν καὶ τὰ δύο. Καὶ τόλμη καὶ ἀρετή. Καὶ ἔτσι κατάφεραν νὰ ἀγωνισθοῦν καὶ νὰ νικήσουν σὲ ἐκεῖνον τὸν ἄνισο πόλεμο καὶ νὰ προσφέρουν σὲ ὅλους ἐμᾶς σήμερα τὸ μεγάλο ἀγαθὸ τῆς ἐλευθερίας.
  Γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τοῦ ἔθνους οἱ ἀγωνιστὲς νιώθουν ἔντονη τὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν προστασία τῆς Παναγίας.
  Ὁ Θεὸς ἔβαλε τὴν ὑπογραφή του γιὰ τὴν ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδας καὶ δὲν τὴν παίρνει πίσω», λέει ὁ Κολοκοτρώνης.
  Εἶναι ἀδύνατες οἱ θέσεις μας καὶ ἐμεῖς, ὅμως εἶναι δυνατὸς ὁ Θεὸς ὁποὺ μᾶς προστατεύει», ἀπαντᾶ στὸ Δεριγνὺ ὁ Μακρυγιάννης.
  Τὸ γένος μας διέρχεται καὶ τώρα δύσκολες στιγμές, ἀλλὰ «ὅπου ὁ Θεὸς βούλεται νικᾶται φύσεως τάξις». Θεόπνευστα μιλώντας ὁ Ἐλύτης, γράφει: «Ἐὰν ἀποσυνθέσεις τὴν Ἑλλάδα, στὸ τέλος θὰ δεῖς νὰ σοῦ ἀπομένουν μία ἐλιά, ἕνα ἀμπέλι κὶ ἕνα καράβι. Ποὺ σημαίνει: μὲ ἄλλα τόσα τὴν ξαναφτιάχνεις.
   Μὲ τὴν ἴδια, λοιπόν, τόλμη καὶ ἀρετὴ ἄς ἄγωνιζόμαστε κὶ ἐμεῖς σήμερα, γιὰ νὰ διατηρήσουμε τὶς ἀξίες καὶ τὰ ἰδεώδη ποὺ μᾶς δίδαξαν οἱ ἔνδοξοι πρόγονοί μας. Ἰδιαιτέρως σήμερα, μὲ τὴν εὐκαιρία τῆς ἑορτῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου, ἄς ὑπενθυμίσουμε πρῶτα στοὺς ἐαυτούς μας καὶ ἔπειτα σὲ ὅλον τὸν κόσμο, ὅτι ὀφείλουμε νὰ σεβόμαστε καὶ νὰ τηροῦμε πρωτίστως τὶς ἀξίες ἐκεῖνες ποὺ θὰ μᾶς ὁδηγήσουν ἀσφαλέστερα στὸ δρόμο τῆς σωτηρίας, οἱ ὁποῖες ἀξίες δὲν εἶναι ἄλλες ἀπὸ τὶς διδασκαλίες τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μας.
Χρόνια πολλὰ καὶ εὐλογημένα!
† Ο ΘΕΣΣΑΛΙΩΤΙΔΟΣ ΚΑΙ ΦΑΝΑΡΙΟΦΕΡΣΑΛΩΝ
ΚΥΡΙΛΛΟΣ 

Κυριακή 23 Μαρτίου 2014

ΚΥΡΙΑΚΗ Γ΄ΝΗΣΤΕΙΩΝ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΡΟΣΚΥΝΗΣΕΩΣ

 ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟΝ ΣΟΥ ΠΡΟΣΚΥΝΟΥΜΕ ΔΕΣΠΟΤΑ
Η τρίτη Κυριακή των Νηστειών ονομάζεται «Κυριακή της Σταυροπροσκύνησης». Μετά από τη μεγάλη Δοξολογία στον όρθρο, ο Σταυρός μεταφέρεται σε μια σεμνή πομπή στο κέντρο του ναού και παραμένει εκεί όλη την υπόλοιπη εβδομάδα, οπότε στο τέλος κάθε ακολουθίας γίνεται προσκύνηση του Σταυρού.
  Αξίζει να σημειωθεί ότι το θέμα του Σταυρού, που κυριαρχεί στην υμνολογία αυτής της Κυριακής, παρουσιάζεται όχι μέσα στα πλαίσια του πόνου, αλλά της νίκης και της χαρά.Βρισκόμαστε στη μέση της Μεγάλης Σαρακοστής. Από τη μια πλευρά η φυσική και πνευματική προσπάθεια, αν είναι συστηματική και συνεχής, αρχίζει να μας γίνεται αισθητή, το φόρτωμα να γίνεται πιο βαρύ, η κόπωση πιο φανερή. Έχουμε ανάγκη από βοήθεια και ενθάρρυνση. Από την άλλη πλευρά, αφού αντέξουμε αυτή τη κόπωση και έχουμε αναρριχηθεί στο βουνό μεχρι αυτό το σημείο, αρχίζουμε να βλέπουμε το τέλος της πορείας μας και η ακτινοβολία του Πάσχα γίνεται πιο έντονη.Η Σαρακοστή είναι η σταύρωση του εαυτού μας, είναι η εμπειρία - περιορισμένη βέβαια - που αποκομίζουμε από την εντολή του Χριστού που ακούγεται στο ευαγγελικό ανάγνωσμα αυτής της Κυριακής: «όποιος θέλει να με ακολουθεί, ας απαρνηθεί τον εαυτό του ας σηκώσει το σταυρό του, και έτσι ας με ακολουθεί» (Μαρκ.8,34).Αλλά δεν μπορούμε να σηκώσουμε το σταυρό μας και ν' ακολουθήσουμε το Χριστό αν δεν ατενίζουμε το Σταυρό που Εκείνος σήκωσε για να μας σώσει. Ο δικός Του Σταυρός είναι εκείνος που δίνει νόημα αλλά και δύναμη στους άλλους. Αυτό μας εξηγεί το συναξάρι της Κυριακής.
Στη διάρκεια της νηστείας των σαράντα ημερών, κατά κάποιο τρόπο, και μείς σταυρωνόμαστε, νεκρωνόμαστε από τα πάθη, έχουμε την πίκρα της ακηδίας και της πτώσης, γι' αυτό υψώνεται ο τίμιος και ζωοποιός Σταυρός, για αναψυχή και υποστήριξή μας. Μας θυμίζει τα πάθη του Κυρίου και μας παρηγορεί.. Είμαστε σαν τους οδοιπόρους σε δύσκολο και μακρινό δρόμο που, κατάκοποι, κάθονται για λίγο να αναπαυθούν. Με το ζωοποιό Σταυρό γλυκαίνει την πίκρα που νοιώθουμε από τη νηστεία, μας ενισχύει στη πορεία μας στην έρημο έως ότου φθάσουμε στην πνευματική Ιερουσαλήμ με την ανάστασή Του.. Επειδή ο Σταυρός λέγεται Ξύλο Ζωής και είναι εκείνο το ξύλο που φυτεύθηκε στον Παράδεισο, γι' αυτό και οι θείοι Πατέρες τοποθέτησαν τούτο στο μέσο της Σαρακοστής, για να μας θυμίζει του Αδάμ την ευδαιμονία και την πτώση του από αυτή, να μας θυμίζει ακόμα ότι με τη συμμετοχή μας στο παρόν Ξύλο δεν πεθαίνουμε πια αλλά «ζωογονούμαστε''.

 

Τρίτη 18 Μαρτίου 2014

ΔΙΔΑΧΕΣ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ


ΠΕΡΙ ΠΡΑΟΤΗΤΟΣ
Ὁ ἅγιος Νεκτάριος σχετικά μέ τήν ἀρετή τῆς πραότητος στο Γνῶθι σαυτόν, λέγει: «Ἡ πραότητα εἶναι ἠρεμία ψυχῆς, πού ἀγαπά- ει τόν Θεό καί τόν πλησίον της. Ἡ πραότητα εἶναι ἀρετή ἀγαπητή στον Θεό, πού εὐχαριστεῖ ὅσους βλέπουν τήν εἰκόνα της. Ἡ ἡμερότητα τοῦ χαρακτῆρος της ξεχύνεται σάν ὀμορφιά, πού διανθίζει μέ χάρη ὅλο το ἦθος του καί φέρνει εὐχαρίστηση σέ ὅσους τήν βλέπουν. Ἡ πραότητα εἶναι πλοῦτος ἀνεκτίμητος, εἶναι θεϊκό ὄνομα, εἶναι οὐράνιο χάρισμα, εἶναι σκάλα, πού ἀνεβάζει τόν ἄνθρωπο στόν οὐρανό. Ἡ πραότητα κάνει τόν ἄνθρωπο εἰκόνα τοῦ πράου Ἰησοῦ, πού θερμαίνει τήν καρδιά του. Ἡ πραότητα ἀκολουθεῖται ἀπό τήν ταπεινοφροσύνη, τήν ἀνεξικακία καί τήν ὑπομονή. Ὁ πρᾶος εἶναι εὐμενής καί εὐγενικός προς ὅλους, καί σέ ὅσους ἁμαρτάνουν μέ ἐπιείκεια φέρεται. Δέν μαλώνει, δέν βλαστημάει, δέν βρίζει, ἀλλά μέ ἀγάπη διορθώνει ὅσους φταῖνε»1.
 
Ὁ Μέγας Βασίλειος στίς Ἀσκητικές διατάξεις, ἀναφέρει: «Ἡ ἀγανάκτηση τόν κατάλληλο χρόνο ἁρμόζει καί σέ αὐτούς, πού ἔχουν περί πολλοῦ τήν πραότητα. Γιατί κι ὁ Μωυσῆς, πού μαρτυρήθηκε ὡς ὁ πραότερος ἀπό ὅλους τούς ἀνθρώπους, ὅταν τό ἀπαίτησε ὁ καιρός, ἀγανάκτησε κι ἔφτασε σέ τέτοιο σημεῖο ταραχῆς, ὥστε νά ἐκδηλώσει τήν ἀγανάκτηση μέσῳ τοῦ φόβου τῶν ὁμοφύλων, ἀφ᾽ ἑνός μέν ὅταν κατασκεύαζαν τόν μόσχο, ἀφ᾽ ἑτέρου δέ ὅταν μιάνθησαν μέσῳ τοῦ Βεελφεγώρ. Ὥστε εἶναι δυνατόν καί ὁ πρᾶος ἀκόμη νά ἀγανακτεῖ, ὅπως ὁρίζει ἡ λογική, καί νά μή καταστρέφει τήν ἀρετή τῆς πραότητος. Το νά μένει δέ κάποιος ἀσυγκίνητος ἤ νά μή ἀγανακτεῖ, ὅπως ἐπιβάλλεται, δέν σημαίνει πραότητα, ἀλλά ἀργία τῆς φύσεως»2.
Ὁ Γέροντας Παΐσιος ἑρμηνεύοντας “ὁ καρπός τοῦ πνεύματός ἐστιν ἀγάπη, χαρά”, ἔλεγε: «Ἄν θέλω νά μή στενοχωρηθῶ, γιά νά εἶμαι χαρούμενος, νά μή χαλάσω τήν ἡσυχία μου, γιά νά εἶμαι πρᾶος, τότε εἶμαι ἀδιάφρος! Ἄλλο πραότητα πνευματική καί ἄλλο πραότητα ἀπό ἀδιαφορία. Λένε μερικοί “Πρέπει νά εἶμαι χαρούμενος, γιατί εἶμαι Χριστιανός. Νά εἶμαι ἤρεμος, γιατί εἶμαι Χριστιανός”. Αὐτοί δέν εἶναι Χριστιανοί. Τό καταλάβατε; Αὐτό εἶναι ἀδιαφορία, εἶναι κοσμική χαρά. Ὅποιος ἔχει αὐτά τά κοσμικά στοιχεῖα, δέν εἶναι πνευματικός ἄνθρωπος. Ὁ πνευματικός ἄνθρωπος εἶναι ὅλος ἕνας πόνος. Πονάει δηλαδή γιά καταστάσεις, γιά ἀνθρώπους, ἀλλά ἀνταμείβεται γι᾽ αὐτόν τόν πόνο μέ θεία παρηγοριά. Νιώθει πόνο, ἀλλά νιώθει μέσα του θεία παρηγοριά, γιατί κάνει ρίψεις μέ εὐλογίες ὁ Θεός ἀπό τόν Παράδεισο στήν ψυχή καί ἀγάλλεται ὁ ἄνθρωπος ἀπό τήν θεϊκή ἀγάπη. Αὐτή εἶναι ἡ χαρά, ἡ πνευματική χαρά, πού δέν ἐκφράζεται καί πλημμυρίζει την καρδιά»3.
Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κρονστάνδης ἑρμηνεύοντας τούς Μακαρισμούς, σημείωνε: «Πραότητα εἶναι μία εἰρηνική διάθεση τῆς ψυχῆς, πού πιστεύει σταθερά κι ἀγαπᾶ τόν Ἰησοῦ Χριστό, πού ὑπομένει κάθε κακό, πού τῆς προξενοῦν οἱ ἄνθρωποι ἤ ἡ δολιότητα τοῦ διαβόλου. Ὁ πρᾶος ἄνθρωπος δέν ἐρεθίζεται καί δέν ἐκνευρίζεται ἀπό τίς ἀντιθέσεις καί τά ἐμπόδια, συγχωρεῖ εὔκολα τίς προσβολές τῶν ἀνθρώπων κι εὔχεται τό καλό γιά τούς ἐχθρούς του, ἐπειδή σέβεται την ἀνθρώπινη καί τήν χριστιανική ἀξία τους. Ὁ πρᾶος ἄνθρωπος δεν ἀνταποδίδει ποτέ κακό στό κακό ἤ πονηρό στό πονηρό. Δέν ἐκνευρίζεται, δέν ὑψώνει τήν φωνή του ἀγριεμένος, ὅταν τόν βλάπτουν ἤ τον προσβάλλουν οἱ ἄλλοι. Ὁ Θεός, ὁ κοινός μας Πατέρας, στόν Ὁποῖο ἁμαρτάνουμε ξανά καί ξανά, μᾶς συμπεριφέρεται πάντα μέ πραότη- τα. Δέν μᾶς καταστρέφει. Μᾶς ἀνέχεται καί μᾶς εὐεργετεῖ ἀκατάπαυστα. Ὀφείλουμε καί ἐμεῖς νά γίνουμε πρᾶοι, ἐπιεικεῖς καί μακρόθυμοι πρός τούς ἀδελφούς μας»4.
Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος μᾶς λέγει γιά τό πῶς θά πρέπει νά συμπεριφερόμαστε στούς ἀνθρώπους: «Σέ κακολόγησε; Σύ παίνεψέ τον. Σέ ὕβρισε; ἐγκωμίασέ τον. Σκέφθηκε κακό ἐναντίον σου; Εὐργέτησέ τον, ἄμειβέ τον μέ τά ἀντίθετα, ἐάν φυσικά φροντίζεις ὁπωσδήποτε γιά τήν σωτηρία ἐκείνου, καί νά μή θέλεις νά ἱκανοποιήσεις τό πάθος σου παίρνοντας ἐκδίκηση. Καί ὅμως, λέγει, πολλές φορές, πού ἀπόλαυσε μακροθυμία, ἔγινε χειρότερος. Αὐτό δέν ὀφείλετε σέ σένα, ἀλλά σέ αὐτόν. Θέλεις νά μάθεις ἐκεῖνα, πού ἔπαθε ὁ Θεός;
Τά θυσιαστήριά του κατέσκαψαν, τούς Προφῆτες του φόνευσαν, και ὅλα τά ὑπέφερε. Δέν μποροῦσε νά ρίξει κεραυνό ἀπό τόν οὐρανό; Ἀλλά ὅταν ἔστειλε τούς Προφῆτες καί φόνευσαν αὐτούς, τότε ἔστειλε τόν Υἱό του· ὅταν ἀσέβησαν περισσότερο, τότε τούς εὐεργέτησε περισσότερο»5.
1. Νεκταρίου Κεφαλᾶ Ἅπαντα τόμ. Ε´ σελ. 381.
2. Βασίλειο Ἀποθησαύρισμα Ἐκδ. Φωτοδότες σελ. 596.
3. Γέροντος Παϊσίου Λό- γοι Β΄ σελ. 46.
4. Ἁγ. Ἰωάννου Κρονστάνδης Οἱ Μακαρισμοί Ἐπιμέλεια Π. Μπότση σελ. 54.
5. Ἰ. Χρυσοστόμου Ε.Π.Ε. τόμ. 16Α σελ.233.
Ορθόδοξος Τύπος, 07/3/2014

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΠΡΟΗΓΙΑΣΜΕΝΗΣ ΘΕΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

 Η ΠΡΟΗΓΙΑΣΜΕΝΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
 
 
1. Εισαγωγή – Τι είναι και πότε τελείται
2. Γιατί τελείται και ποιος είναι ο συγγραφέας της
3. Ο Αναστάσιμος χαρακτήρας της Θ. Λειτουργίας
4. Ανάμνηση του μέλλοντος αιώνος
5. Η όρθια στάση προσευχής
6. Η Ευχαριστία: το μυστήριο της νέας ανθρωπότητας
7. Η Τεσσαρακοστή και η διαμόρφωση της Προηγιασμένης λειτουργίας
8. Η Προηγιασμένη Λειτουργία
9. Το Ψαλτήριο
10. «Σοφία ορθοί» και «φώς Χριστού φαίνει πάσι»
11. Η κοινωνία των μυστηρίων
12. Επίλογος
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Εισαγωγή – Τι είναι και πότε τελείται
Η Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων είναι μια ιδιαίτερη λειτουργία, που γίνεται μόνο κατά την πένθιμη περίοδο, δηλαδή τις καθημερινές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, οπότε δεν τελείται η λειτουργία του Ιωάννου του Χρυσοστόμου ή του Μ. Βασιλείου. Δεν τελείται δηλαδή τα Σάββατα και τις Κυριακές, ούτε τον υπόλοιπο χρόνο.
Παλαιότερα ετελείτο και κατά την Τετάρτη και Παρασκευή της εβδομάδας της Τυροφάγου και κατά τη Μεγάλη Παρασκευή, αλλά η τάξη αυτή απράκτησε. Έχουμε μαρτυρίες επίσης ότι ετελείτο, έστω και προαιρετικά («από τον θέλοντα») κατά την τοπική συνήθεια και κατά τις Τετάρτες και τις Παρασκευές του υπόλοιπου έτους και κατά την εορτή της υψώσεως του Τιμίου Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου). Ενωρίς όμως η τέλεσή της περιορίσθηκε μόνο στην Τεσσαρακοστή και μάλιστα αποτέλεσε το κατ’ εξοχήν γνώρισμα της περιόδου αυτής.
Συνδέεται και συνδυάζεται με την ακολουθία του Εσπερινού και δεν περιλαμβάνει τίποτε άλλο παρά:
1) την προπαρασκευή των προαγιασμένων δώρων, δηλαδή τη μεταφορά του αγίου άρτου – Αμνού από την Αγία Τράπεζα (αρτοφόριο) στην Πρόθεση, την τοποθέτησή του στο δισκάριο και την ένωσή του στο άγιο ποτήριο και
2) την κοινωνία των φρικτών του Χριστού μυστηρίων.
  Περιβάλλεται με λειτουργική επισημότητα και πλαισιώνεται κατά το πρότυπο της θ. λειτουργίας με προπαρασκευαστικές ευχές πριν από τη μετάληψη και ευχαριστήριες μετά από αυτήν και τη συνήθη απόλυση της θ. λειτουργίας.
 Έτσι δεν είναι λειτουργία με την κυρία και ειδική έννοια του όρου αυτού, δηλαδή προσφορά θυσίας, καθόσον δεν περιέχει Αναφορά και επομένως δεν πρόκειται για τέλεση του μυστηρίου της θείας ευχαριστίας. Είναι δηλαδή μόνο μια εσπερινή σύναξη με κύριο σκοπό τη Μετάληψη.
  Πιο συγκεκριμένα, κατά την εκκλησιαστική τάξη, γίνεται:
α) κάθε Τετάρτη και Παρασκευή των έξι εβδομάδων της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
β) την Πέμπτη της Ε΄ εβδομάδας του Μεγάλου Κανόνα.
γ) στις μνήμες αγίων που εορτάζονται και συμπίπτουν μέσα στη Σαρακοστή σε άλλη μέρα εκτός Σαββάτου και Κυριακής, όπως π.χ. η Α΄ και Β΄ εύρεση της κεφαλής του τιμίου Προδρόμου (24 Φεβρουαρίου), των αγίων Τεσσαράκοντα μαρτύρων (9 Μαρτίου) ή και εκτάκτως τοπικών αγίων κλπ.
δ) τη Μεγάλη Δευτέρα, Μεγάλη Τρίτη και Μεγάλη Τετάρτη της Μεγάλης Εβδομάδας.
ε) Όπως παρατηρεί ο αοίδιμος καθηγητής Ιωάννης Φουντούλης, Προηγιασμένη γίνεται και κατά την παραμονή του Ευαγγελισμού, οποιαδήποτε ημέρα της εβδομάδας εκτός Σαββάτου και Κυριακής και αν τύχει. (Τα νεώτερα Τυπικά της Μεγάλης Εκκλησίας – Κωνσταντίνου και Γ. Βιολάκη – αδικαιολόγητα δεν προβλέπουν την τέλεση Προηγιασμένης κατά την ημέρα αυτή, έστω και αν είναι Τετάρτη ή Παρασκευή).

Βέβαια κατά την εορτή του Ευαγγελισμού, που είναι ημέρα χαρμόσυνη όποια μέρα κι αν συμπέσει, τελείται ως γνωστόν η λειτουργία του Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Η διάταξη των Τυπικών περί τακτικής τελέσεως της Προηγιασμένης κατά τις Τετάρτες και Παρασκευές της Μ. Τεσσαρακοστής, δεν έχει την έννοια ότι κωλύει την εκτάκτως τέλεσή της και κατά τις υπόλοιπες μέρες. Ας σημειωθεί εδώ ότι κατά την τέλεσή της, οι ιερείς ενδύονται με χρώμα πορφυρούν (βαθύ ερυθρό-ιώδες), που είναι και το επίσημο χρώμα των αμφίων της Μ. Τεσσαρακοστής. Η διάταξή της προέρχεται από την Ιεροσολυμιτική μονή του Αγίου Σάββα, όπως φαίνεται τόσο στο Τυπικό της όσο και στο εν χρήσει Τριώδιο.
2. Γιατί τελείται και ποιος είναι ο συγγραφέας της
Σύμφωνα με το Τυπικό της Ορθόδοξης Εκκλησίας δύο είναι κυρίως οι λόγοι για τους οποίους γίνεται η λειτουργία των Προηγιασμένων σ’ αυτήν την περίοδο.
  Ο πρώτος είναι ότι ο Αναστάσιμος χαρακτήρας της θείας λειτουργίας ή Ευχαριστίας, δε συμβιβάζεται, δηλαδή δεν ταιριάζει με τον πένθιμο χαρακτήρα των ημερών της Μ. Τεσσαρακοστής, γι αυτό και δεν είναι δυνατό σε καμιά περίπτωση να τελεσθεί τελεία λειτουργία, όπως ήδη είπαμε.
  Ο δεύτερος, για να μη μείνουν οι πιστοί κατά τις μέρες αυτές, χωρίς να κοινωνήσουν το πανάχραντο Σώμα και Αίμα του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού.
  Τους λόγους αυτούς θ’ αναλύσουμε πρώτα εν συντομία και πιστεύω ότι θα βοηθήσουν για την πληρέστερη κατανόηση του θέματος.
  Ως συγγραφείς της Προηγιασμένης φέρονται ο Ιάκωβος ο αδελφόθεος, ο Μ. Βασίλειος, ο Επιφάνιος Κύπρου, ο Ιωάννης Χρυσόστομος, συνηθέστερα δε ο Πάπας Ρώμης Γρηγόριος ο Διάλογος ή ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γερμανός ο Α’. Σύμφωνα όμως με τη νεώτερη και σύγχρονη έρευνα κανείς απ’ αυτούς δεν συγκεντρώνει πιθανότητες να είναι ο συγγραφέας της. Έτσι φαίνεται ότι είναι κατά βάση μια ενοριακή ακολουθία, που συνδέεται με τον εσπερινό.
3. Ο Αναστάσιμος χαρακτήρας της Θ. Λειτουργίας
Είναι απαραίτητο, πάνω απ όλα να διευκρινίσουμε ότι το Μυστήριο της θείας Ευχαριστίας κατά τον Βυζαντινό λειτουργικό τύπο – που εκπροσωπείται από τις λειτουργίες του Ιωάννου του Χρυσοστόμου και του Μεγάλου Βασιλείου, οι οποίες και τελούνται σήμερα στην Ορθόδοξη εκκλησία – έχει πάντοτε αναστάσιμο, δηλαδή πασχάλιο, πανηγυρικό και χαρούμενο, επομένως επινίκιο και εσχατολογικό χαρακτήρα, όποια μέρα της εβδομάδας και αν τελείται.
Κατά τον αείμνηστο π. Αλέξανδρο Σμέμαν (1921-1983), η Θ. Ευχαριστία είναι το μυστήριο της έλευσης του Χριστού, της παρουσίας Του εν μέσω των μαθητών Του και συνεπώς ο εορτασμός της Αναστάσεώς Του, αφού η παρουσία Του κατά τις εμφανίσεις Του μετά την Ανάσταση, αποτελούν για την Εκκλησία την «απόδειξη» της εκ νεκρών Αναστάσεώς Του.
Η ατμόσφαιρα, που επικρατεί κατά τις εμφανίσεις αυτές είναι χαρμόσυνη, διότι η Ανάσταση κατέδειξε τη νίκη του Θεού επί των εχθρών του, (του διαβόλου και του θανάτου) δηλαδή την ανατολή της Βασιλείας του Χριστού στην Ιστορία. Έτσι η πρώτη Εκκλησία τελούσε την ευχαριστία «εν αγαλλιάσει», δηλαδή σε ατμόσφαιρα χαράς (Πραξ. 2,46). Ας αναφέρουμε μερικά, τα πιο γνωστά:
Η έναρξη: «Ευλογημένη η Βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγ. Πνεύματος…». Η επίκληση της Βασιλείας του Θεού προσδιορίζει ευθύς και την πορεία μας: Η σύναξη των πιστών, μόλις αντηχήσει ο πρώτος κιόλας ύμνος, ξεφεύγει από τις συνθήκες της πεπτωκυίας φύσεως και περνάει στη Βασιλεία της Αγ. Τριάδος. Γι αυτό, όπως σημειώνει ο Π. Ευδοκίμωφ, στην αρχή της λειτουργίας όταν ανοίγει η ωραία Πύλη, η Βασιλεία του Θεού βρίσκεται ανάμεσα στους ανθρώπους.
  Τα Αντίφωνα και η «μικρά είσοδος». Τα αντίφωνα είναι τρία για το ιερό του αριθμού.
α΄ αντίφωνο: Ψαλμός 91 («Αγαθόν το εξομολογείσθαι…»). β΄ αντίφωνο: Ψαλμός 92 («Ο Κύριος εβασίλευσεν ευπρέπειαν ενεδύσατο…»).
γ΄ αντίφωνο: Ψαλμός 94 («Δεύτε αγαλλιασώμεθα τω Κυρίω…Δεύτε προσκυνήσωμεν και προσπέσωμεν αυτώ…»).
  Οι τρεις αυτοί ψαλμοί έχουν, κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας, αναστάσιμο χαρακτήρα. Στην είσοδο μετά του Ευαγγελίου αμέσως μετά, οι πιστοί θεωρούν τον Σωτήρα να εισέρχεται στη Βασιλεία του και ν’ ανοίγει τις πύλες της στους μαθητές του. «Ο γαρ Βασιλεύς των βασιλευόντων και Κύριος των κυριευόντων προσέρχεται».Επίσης φαίνεται από την πολλαπλή επανάληψη της ψαλμωδίας του Αμήν (έτσι ας είναι, μακάρι), που κατά το βιβλίο της Αποκάλυψης του Ιωάννη δηλώνει τον ίδιο τον Κύριο (Αποκ. 3,14) και του Αλληλούια (αινείτε τον Κύριον), που θεωρείται ο ύμνος της αιωνιότητας. Είναι ιεροί ήχοι εμπνευσμένοι από τον ίδιο το Θεό.
  Στο Χερουβικό ύμνο ψάλλουμε: «Οι τα χερουβίμ μυστικώς εικονίζοντες…πάσαν νυν βιοτικήν αποθώμεθα μέριμναν, ως τον Βασιλέα των όλων υποδεξόμενοι», δηλ. εμείς που ήδη βρισκόμαστε στον ουράνιο χώρο και συμβολίζουμε τους αγγέλους, καλούμαστε να διώξουμε τώρα κάθε βιοτική φροντίδα, για να υποδεχθούμε τον Βασιλέα των όλων.
Φαίνεται ακόμη από την προσφορά της αγίας Αναφοράς και την ψαλμωδία του επινίκιου τρισάγιου ύμνου «Άγιος, άγιος, άγιος Κύριος Σαβαώθ πλήρης ο ουρανός και η γη της δόξης σου…», που ψάλλεται κατά τη στιγμή εκείνη. Η ψυχή πλημμυρισμένη από ευγνωμοσύνη προς το Θεό για όλες Του τις ευεργεσίες προς τον άνθρωπο (του Σταυρού, του Τάφου, της Τριημέρου Αναστάσεως, της εις ουρανούς αναβάσεως, της εκ δεξιών καθέδρας, της Δευτέρας και ενδόξου Παρουσίας) του αναπέμπει την αγγελική δοξολογία. Σ’ αυτήν την «ευχή των ευχών» (Α. Σμέμαν) φαίνεται καθαρά η συνεχής ανύψωση και αναφορά της Εκκλησίας στον ουρανό, στο χώρο της δόξας και στη χαρά της Βασιλείας του Θεού.
Η Κυριακή προσευχή: «Πάτερ ημών». Η απαγγελία της ακριβώς πριν από την κοινωνία δείχνει ότι το καθημερινό μας ψωμί, ο επιούσιος άρτος είναι ο ευχαριστιακός άρτος, «ο άρτος ο ερχόμενος», ο άρτος της Βασιλείας δοσμένος σήμερα.
  Τέλος, από τον ύμνο «Είδομεν το φως το αληθινόν, ελάβομεν Πνεύμα επουράνιον…», που είναι τροπάριο της Πεντηκοστής και ψάλλεται μετά τη θ. κοινωνία. Πρόκειται για το εσχατολογικό finale της λειτουργίας. Η Βασιλεία και τοΠνεύμα είναι πραγματικά μέσα μας και μας προσκαλούν μ’ όλες τους τις δυνάμεις στο αποστολικό μας έργο να γίνουμε αυτόπτες μάρτυρες των Μυστηρίων που βιώσαμε και των Αποκαλύψεων που δεχτήκαμε. Γι αυτό, όπως σημειώνει ο Σμέμαν η λειτουργία είναι «το μυστήριο της αρχής και του τέλους» (the sacrament of the beginning and the end), δηλαδή της ανακεφαλαιώσεως των πάντων εν Χριστώ (Εφεσ. 1,10), της εν αγίω Πνεύματι ενώσεως ολοκλήρου του σώματος της Εκκλησίας.
4. Ανάμνηση του μέλλοντος αιώνος
Ιστορικά οι ρίζες της Ευχαριστίας βρίσκονται στο Μυστικό Δείπνο αλλά και στις εμφανίσεις του Αναστημένου Χριστού στους μαθητές και τα γεύματα που είχε μαζί τους. Τόσο το Ευαγγέλιο όσο και οι επιστολές του Απ. Παύλου προβάλλουν την εντολή του Κυρίου κατά το Μυστικό Δείπνο, «τούτο ποιείτε εις την εμήν ανάμνησιν (Λουκ. 22, 19)», δηλαδή να επαναλαμβάνετε αυτήν την πράξη για να με θυμάστε.
Έτσι στη θεία λειτουργία η Εκκλησία ζει με απόλυτη βεβαιότητα την παρουσία Αναστημένου Χριστού, ως νικητή του διαβόλου και του Άδου και αρχηγού της καινούριας κτίσεως, όπου ο θάνατος δεν υπάρχει πια. Και εμείς κοινωνούμε το σταυρωθέν και αναστημένο Σώμα του και πάλιν ερχομένου Κυρίου. Γι αυτό πανηγυρίζουμε και γευόμαστε τη χαρά αυτής της νίκης.
Η προσευχή που κυριαρχούσε στην αρχαία εκκλησία κατά την Ευχαριστία ήταν «Μαράν αθά» (ο Κύριος έρχεται ή έρχου Κύριε –Α Κορ. 16,22), που σημαίνει ότι ο προσανατολισμός της θ. λειτουργίας ήταν από την αρχή προς το μέλλον, μια «ανάμνηση του μέλλοντος», δηλαδή της αιωνιότητας. Η λειτουργία ανοίγει της πόρτες της Ιστορίας προς τον μέλλοντα αιώνα. Έτσι εξηγείται και ότι η «κλάσις του άρτου» δηλαδή η θ. λειτουργία επραγματοποιείτο «εν αγαλλιάσει», σε ατμόσφαιρα χαράς και όχι εν κατανύξει, σε ατμόσφαιρα λύπης ή πένθους.
  Τρανή μάλιστα απόδειξη του αναστάσιμου χαρακτήρα της Ευχαριστίας ήταν το γεγονός ότι γινόταν την Κυριακή, η οποία για μας τους Ορθοδόξους είναι «το Πάσχα το συνεχές και αιώνιο», κατά την ωραία διατύπωση του π. Ευαγγέλου Παχυγιαννάκη, δηλαδή την κατεξοχήν ημέρα της Αναστάσεως ή, αργότερα, τις ημέρες μνήμης των μαρτύρων, που θεωρούνταν και αυτές μέρες χαράς και ότι νωρίς – και μέχρι σήμερα – η Εκκλησία απαγόρευε την τέλεση της Ευχαριστίας σε ημέρες νηστείας και κατανύξεως.
Ο άνθρωπος, λοιπόν, βιώνει τα Έσχατα στη θεία Ευχαριστία. Γι αυτό βέβαια η θ. λειτουργία είναι «το βασιλικό μυστήριο, το μυστήριο των μυστηρίων, κέντρο και τέλος των εκκλησιαστικών μυστηρίων». Είναι, κατά τον Ιωάννη Φουντούλη, «το μυστήριο της Καινής Διαθήκης, το καινό Πάσχα που εορτάζει ο λαός του Θεού και δι’ αυτού μεταβαίνει εκ του θανάτου στη ζωή». Είναι συνεπώς «η φανέρωση της Εκκλησίας, ως του νέου αιώνα» κι επιπλέον αποτελεί το «ύψιστο κριτήριο και τη βάση της εκκλησιαστικής δομής» κατά τον π. Ιωάννη Μάγιεντορφ.
  Γι’ αυτό εμείς οι Ορθόδοξοι λειτουργούμε και ζούμε στην Εκκλησία με τρόπους, που πολλές φορές σκανδαλίζουν τους ετεροδόξους. Έχει, παραδείγματος χάριν, η Εκκλησία μας και η Θεία Ευχαριστία μια ιδιαίτερη λαμπρότητα: πολύ φως, λαμπρά άμφια των κληρικών, μια ολόκληρη βιβλιοθήκη στο αναλόγιο, ωραία ψαλμωδία, ωραίες εικόνες, ωραία χρώματα. Κατά τη θ. λειτουργία η Εκκλησία λούζεται στο φως και ντύνεται με όλη τη λαμπρότητα και μεγαλοπρέπεια που διαθέτει. Θ. λειτουργία σε μισοφωτισμένες εκκλησίες για λόγους δήθεν κατανύξεως δε γίνεται.
Όλα αυτά αποβλέπουν σε έναν σκοπό: στο να απεικονίσουν την Βασιλεία τού Θεού σε μας και να μας κάνουν να την προσευχηθούμε και να συμμετάσχουμε από τώρα, μεταλαμβάνοντας του Κυριακού σώματος. Η μετάληψη, μας μεταβάλλει σε μέλη Χριστού, μετατρέποντας την ατομική μας επιβίωση σε κοινωνία ζωής αιωνίου, που είναι η Εκκλησία. Κάνουμε, λοιπόν, μεγάλο λάθος, όταν για διαφόρους λόγους (πολλές φορές κακώς νοούμενης ταπεινοφροσύνης και δήθεν απλότητας) αυτά τα πράγματα τα απλοποιούμε και στερούμε έτσι τη θ. λειτουργία από την λαμπρότητα που της προσέδωσε η Εκκλησία διαμέσου των αιώνων.
Βιώνοντας τη Θεία Ευχαριστία ως εικόνα της Βασιλείας του Θεού, ως Χριστοκεντρική σύναξη, δηλαδή ενότητας – εν ενί στόματι και μιά καρδία – όλων γύρω από το πρόσωπο τού Χριστού, αποκτά ο Ορθόδοξος πιστός ταυτόχρονα και μια ιδιαίτερη εκτίμηση, ευλάβεια και σεβασμό προς τους λειτουργούς της Εκκλησίας, τους ιερείς, προς αυτούς που με την ιεροσύνη τους εικονίζουν τα Έσχατα, και ιδιαίτερα προς τον Επίσκοπο, τον προεστώτα της Ευχαριστιακής συνάξεως στο πρόσωπο του οποίου είναι παρών ο «ώδε ημίν αοράτως συνών» Ιησούς Χριστός. Αυτή η παράδοση του λαού μας να αποδίδει ιδιαίτερη ευλάβεια στους λειτουργούς της Εκκλησίας, στον Επίσκοπο κατεξοχήν και κατ’ επέκταση στους Πρεσβυτέρους και Διακόνους είναι μέρος ουσιαστικό αυτού που λέμε «βίωση τού μυστηρίου της Εκκλησίας».
5. Η όρθια στάση προσευχής
 Οι παρατηρήσεις αυτές για τον αναστάσιμο χαρακτήρα της θ. λειτουργίας, υπαγορεύονται και από ένα άλλο στοιχείο στη θ. λειτουργία, που σήμερα έχει ατονήσει και το οποίο είναι μέγιστης σημασίας: Είναι η όρθια στάση των προσευχόμενων πιστών και μάλιστα κατά ανατολάς, στάση προς δήλωση της ελευθερίας των τέκνων του Θεού και της αναστάσεως. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία η προσευχόμενη κοινότητα βλέπει πάντοτε προς την ανατολή του ηλίου, το σύμβολο του νοητού Ηλίου, του Ιησού Χριστού και της ενδόξου πάλιν Δευτέρας Παρουσίας Του.
  Αυτό που παρατηρείται σήμερα να κάθονται οι πιστοί κατά τη θ. λειτουργία (βέβαια εκείνοι που δεν έχουν πρόβλημα υγείας), είναι εντελώς απαράδεκτο και αντικανονικό προς τον χαρακτήρα της. Διότι τόσον τα παραγγέλματα του ιερέως όσο και του διακόνου όταν λειτουργεί, σαφώς ομιλούν περί όρθιας στάσεως στα καίρια σημεία της, όπως οι είσοδοι, η ανάγνωση του ευαγγελίου, η Αγία Αναφορά, η θεία κοινωνία κλπ. Λέει πχ. ο διάκονος: «Σοφία Ορθοί…». «Στώμεν καλώς, στώμεν μετά φόβου, πρόσχωμεν την αγίαν αναφοράν εν ειρήνη προσφέρειν». Που σημαίνει, «Ας σταθούμε καλά, ας σταθούμε με φόβο, ας προσέξουμε να προσφέρουμε την αγία αναφορά με ειρήνη». Και στη συνέχεια: «Ορθοί. Μεταλαβόντες των θείων, αγίων, αχράντων, αθανάτων, επουρανίων και ζωοποιών, φρικτών του Χριστού Μυστηρίων, αξίως ευχαριστήσωμεν τω Κυρίω». Για το λόγο αυτό είναι αυτονόητο ότι η κλίση των γονάτων δηλαδή η γονυκλισία, όπως και η καθιστική στάση, δεν ταιριάζουν στη θεία λειτουργία. Έτσι λ.χ. οι μοναχοί δεν γονατίζουν ποτέ στη θ. λειτουργία. Κατεβαίνουν από τα στασίδια των και σκύβουν κατά τον καθαγιασμό, ποτέ όμως δεν γονατίζουν.
6. Η Ευχαριστία: το μυστήριο της νέας ανθρωπότητας
Όλα αυτά τα στοιχεία είναι αρκετά για να μας δώσουν να καταλάβουμε αφενός, ότι η θεία Ευχαριστία είναι το μυστήριο της νέας ανθρωπότητας, της βαπτισμένης και αναγεννημένης εν Χριστώ (the Eucharist is the sacrament of the new humanity par excellence – π. Ιωάννης Μάγιεντορφ). Γι αυτό και είναι αδιανόητο να πάμε στη λειτουργία αν δε φορούμε τα καλύτερά μας ρούχα. Επιπλέον δικαιολογούν την τάση της ευσέβειας των πρώτων χριστιανών – τηρώντας πιστά την εντολή του Ιησού, «ο τρώγων μου την σάρκα και πίνων μου το αίμα έχει ζωὴν αιώνιον, καγώ αναστήσω αυτόν εν τη εσχάτη ημέρα» (Ιωάν. 6:54) – να μεταλαμβάνουν όσο πιο συχνά τους ήταν δυνατόν. Η τήρηση και πιστή εφαρμογή της εντολής αυτής μας εισάγει στην ανάπτυξη του δεύτερου λόγου για τον οποίο γίνεται η Προηγιασμένη λειτουργία κατά τη Μ. Τεσσαρακοστή.
  Σήμερα έχουμε τη συνήθεια να κοινωνούμε κατά αραιά χρονικά διαστήματα. Όπως αναφέρει και πάλι ο Ιωάννης Φουντούλης, στους πρώτους αιώνες της ζωής της ‘Εκκλησίας οι πιστοί κοινωνούσαν σε κάθε λειτουργία, και μόνον εκείνοι που είχαν υποπέσει σε διάφορα σοβαρά αμαρτήματα αποκλείονταν για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα από τη μετάληψη των αγίων Μυστηρίων. Κοινωνούσαν δηλαδή οι πιστοί απαραιτήτως κάθε Κυριακή και κάθε Σάββατο και ενδιαμέσως της εβδομάδας όσες φορές ετελείτο η θεία λειτουργία ή και εκτάκτως στις εορτές που τύχαινε να συμπέσουν μέσα στην εβδομάδα. Ο Μέγας Βασίλειος μαρτυρεί ότι στην εποχή του (στον 4ο αιώνα) οι χριστιανοί κοινωνούσαν τακτικά τέσσερις φορές την εβδομάδα, δηλαδή την Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή (επιστολή 93). Αν δεν μπορούσε να τελεσθεί στα μέσα της εβδομάδας θεία λειτουργία, τότε οι πιστοί φύλασσαν μερίδες από την θεία κοινωνία της Κυριακής και κοινωνούσαν μόνοι των στα σπίτια τους. Στα μοναστήρια και ιδιαίτερα στα ερημικά μέρη, όπου οι μοναχοί δεν είχαν την δυνατότητα να παρευρεθούν σε άλλες λειτουργίες εκτός της Κυριακής, έκαναν ό,τι και οι κοσμικοί. Κρατούσαν δηλαδή αγιασμένες μερίδες από την Κυριακή ή το Σάββατο και κοινωνούσαν κατ’ ιδίαν.
Οι μοναχοί όμως αποτελούσαν μικρές ή μεγάλες ομάδες και όλοι έπρεπε να προσέλθουν και να κοινωνήσουν κατά τις ιδιωτικές αυτές κοινωνίες. Έτσι άρχισε σιγά-σιγά να διαμορφώνεται μία μικρή ακολουθία. Όλοι μαζί προσεύχονταν πριν την κοινωνία και όλοι μαζί ευχαριστούσαν τον Θεό, που τους αξίωσε να κοινωνήσουν. Αν υπήρχε και ιερέας, αυτός τους προσέφερε την θεία κοινωνία. Αυτό γινόταν μετά την ακολουθία του εσπερινού ή της Θ’ ώρας (3 μμ.), γιατί οι μοναχοί έτρωγαν συνήθως μία φορά την ημέρα, μετά τον εσπερινό. Σιγά-σιγά θέλησαν να εντάξουν την κοινωνία τους αυτή στα πλαίσια μιας ακολουθίας, που να υπενθυμίζει την θεία λειτουργία. Κατά τον τρόπο αυτό διαμορφώθηκε η ακολουθία των Τυπικών (δηλαδή κατά τον τύπον της θείας λειτουργίας), προς το τέλος της οποίας κοινωνούσαν. Αυτή είναι η αρχική μορφή της Προηγιασμένης λειτουργίας.
7. Η Τεσσαρακοστή και η διαμόρφωση της Προηγιασμένης λειτουργίας
  Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι η πιο ιερή περίοδος του λειτουργικού έτους. Αρχικά η θεία λειτουργία κατά την περίοδο αυτή ετελείτο μόνον κατά τα Σάββατα και τις Κυριακές. Μάλιστα τα Σάββατα ετελείτο η λειτουργία του ιερού Χρυσοστόμου, ενώ η λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου έμενε ως η επίσημη λειτουργία της Εκκλησίας και ετελείτο τις Κυριακές, την Μεγάλη Πέμπτη και το Μέγα Σάββατο. Σύμφωνα με τον 49ο Κανόνα της εν Λαοδικεία Συνόδου (περί το 363) απαγορεύεται η τέλεση κανονικής θ. λειτουργίας κατά τις άλλες ημέρες της εβδομάδας της Σαρακοστής, γιατί αυτές ήταν ημέρες νηστείας και πένθους: «Ότι ου δει εν τη Τεσσαρακοστή άρτον προσφέρειν, ειμή εν Σάββασι και Κυριακαίς μόνον».
Κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά ολόκληρη η περίοδος της Μ. Τεσσαρακοστής είναι το σύμβολο του παρόντος αιώνος, γι αυτό και αποτελεί την κατεξοχήν περίοδο πνευματικού αγώνα και πένθους. Η Εκκλησία ως νύμφη, πενθεί και συμμετέχει στο εκούσιο υπέρ ημών πάθος του Νυμφίου της με αρχηγό την Υπεραγία Θεοτόκο. Έτσι π.χ. εκφράζεται στο τροπάριο, που επισφραγίζει την ακολουθία του Μεγάλου Αποδείπνου: «Σφαγήν σου την άδικον Χριστέ, η Παρθένος βλέπουσα, οδυρομένη εβόα σοι, τέκνον γλυκύτατον…».
  Γι αυτό η τέλεση της θείας λειτουργίας με τον έντονο αναστάσιμο και πασχάλιο χαρακτήρα, όπως ακριβώς περιγράψαμε παραπάνω, ήταν κάτι το ασυμβίβαστο και αταίριαστο προς τον χαρακτήρα των ημερών αυτών. Αυτό όμως δημιουργούσε ένα πρόβλημα. Οι χριστιανοί αισθάνονταν την ανάγκη να κοινωνούν και κατά τις ενδιάμεσες ημέρες και μάλιστα την Τετάρτη και Παρασκευή.
  Από την ανάγκη δε αυτή προέκυψε η λειτουργία των Προηγιασμένων. Η τέλεσή της επιβάλλεται ρητώς από τον 52ο Κανόνα της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου (691): «Εν πάσαις της αγίας Τεσσαρακοστής των νηστειών ημέραις παρεκτός Σαββάτου και Κυριακής και της αγίας του Ευαγγελισμού ημέρας γινέσθω η των Προηγιασμένων ιερά λειτουργία». Στο σημείο αυτό συνδέεταιη ιστορία της λειτουργίας των Προηγιασμένων με τη σημερινή πράξη.
  Η διαμόρφωσή της μέσα στο όλο πλαίσιο της Τεσσαρακοστής της έδωσε ένα έντονο «πενθηρό και συνεσκιασμένο» κατά τον Θεόδωρο Στουδίτη, δηλαδή κατανυκτικό χαρακτήρα (Ερμηνεία της θείας λειτουργίας των Προηγιασμένων). Η καθιέρωσή της αποσκοπούσε αφ ενός στη συνέχεια της λειτουργικής εμπειρίας των πιστών στην περίοδο της νηστείας και αφ ετέρου στην κατάργηση της παλαιάς εθιμικής πράξεως του να λαμβάνουν οι πιστοί τον άρτο της ευχαριστίας και να κοινωνούν κατ ιδίαν.
  Έτσι συνδέθηκε σταδιακά με τον εσπερινό, μετά από ολοήμερη νηστεία. Ψάλλονται τροπάρια κατανυκτικά, οι ιερείς φορούν πένθιμα άμφια, οι πιστοί γονατίζουν μέχρις εδάφους, η αγία τράπεζα και τα τίμια δώρα είναι σκεπασμένα με μαύρα καλύμματα, οι ευχές είναι γεμάτες ταπείνωση και συντριβή και στο ναό επικρατεί κατανυκτική ατμόσφαιρα. «Μυστικωτέρα εις παν η τελετή γίνεται», κατά τον ανωτέρω Πατέρα.
8. Η Προηγιασμένη Λειτουργία
Ας δούμε τώρα πιο κοντά τη λειτουργία των Προηγιασμένων, όπως τελείται σήμερα στους ναούς μας. Κατά τη διάρκεια της Προσκομιδής του Σαββάτου ή της Κυριακής, ο ιερέας εκτός από την μία μερίδα του Αμνού-Χριστού, που προετοιμάζει από το πρόσφορο, εξάγει τόσες άλλες μερίδες Αμνών, όσες Προηγιασμένες πρόκειται να τελέσει εντός της εβδομάδας και τις τοποθετεί στον άγιο δίσκο. Κατά τον καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων (δηλαδή όταν εκφωνεί το «Τα σα εκ των σων σοι προσφέρομεν…» και διαβάζει την ευχή της επικλήσεως του Αγ. Πνεύματος), ευλογεί και υψώνει όλες τις μερίδες, οι οποίες και μεταβάλλονται σε Σώμα Χριστού.
  Μελίζει όμως μόνο τον πρώτο Αμνό και ρίπτει την μερίδα και το ζέον στο άγιο ποτήριο για την κοινωνία των πιστών μετά από λίγο. Στη συνέχεια λαμβάνοντας με το αριστερό χέρι τους άλλους και αναστρέφοντάς τους ενσταλάζει με την αγία Λαβίδα τίμιον Αίμα στο μέρος που χάραξε το σταυρό. Οι μερίδες αυτές τοποθετούνται ανεστραμμένες και φυλάσσονται στο Αρτοφόριο πάνω στην αγία τράπεζα για τις λειτουργίες των Προηγιασμένων της εβδομάδας. Παλαιότερα φυλάσσονταν στο διακονικό. Τίμιον αίμα δεν διατηρείται. Επίσης απαγορεύεται αυστηρά να μεταφερθούν Προηγιασμένα Δώρα από το ναό στον οποίο καθαγιάστηκαν σε άλλο προκειμένου να τελεστεί στον δεύτερο η λειτουργία των Προηγιασμένων ή να τελεστεί και με τμήμα μόνο του αμνού.
  Ήδη επισημάναμε μέχρι εδώ τα δύο λειτουργικά στοιχεία που συνθέτουν τη λειτουργία των προηγιασμένων: την ακολουθία του Εσπερινού και τη θεία κοινωνία. Το πρώτο μέρος της αποτελεί ο συνήθης εσπερινός της Τεσσαρακοστής, με μικρές μόνο τροποποιήσεις: Διακόπτεται στα αναγνώσματα και δεν ψάλλονται απόστιχα όπως τη Δευτέρα, Τρίτη και Πέμπτη.
  Ο ιερέας κατά την ψαλμωδία της Θ’ ώρας ενδύεται την πένθιμη ιερατική του στολή και θυμιάζει. Η έναρξη της Προηγιασμένης γίνεται με το «Ευλογημένη η βασιλεία…», όπως σε κάθε θεία λειτουργία. Διαβάζεται ο Προοιμιακός, ο 103οςδηλαδή ψαλμός «Eυλόγει, ἡ ψυχή μου τον Κύριον, Κύριε ο Θεός μου εμεγαλύνθης σφόδρα…». Ύστερα ο ιερέας καλεί το λαό σε προσευχή: «Εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν», τα ειρηνικά. Ακολουθεί η ανάγνωση του ΙΗ’ καθίσματος του Ψαλτηρίου, «Προς Κύριον εν τω θλίβεσθαί με εκέκραξα και εισήκουσέ μου…» (Ψαλμοί 119-133). Είναι το τμήμα του Ψαλτηρίου που έχει καθορισθεί να αναγιγνώσκεται κατά τους εσπερινούς της Τεσσαρακοστής.
9. Το Ψαλτήριο
Εδώ πρέπει οπωσδήποτε να κάνουμε μια μικρή αναφορά στη χρήση του ψαλτηρίου της Παλαιάς Διαθήκης, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Γενικά το Ψαλτήρι αποτελείται από 150 Ψαλμούς, χωρισμένους σε 60 στάσεις ίσου περίπου μήκους, που περιλαμβάνουν τρεις ή περισσότερους ψαλμούς. Τρεις στάσεις μαζί αποτελούν ένα Κάθισμα. Έχουμε δηλαδή 20 Καθίσματα.
  Κατά τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή ανακυκλώνεται το ψαλτήριο δύο φορές κάθε εβδομάδα. Στο 18ο Κάθισμα που διαβάζουμε στην Προηγιασμένη, αντιστοιχούν οι ψαλμοί 119-133 σε τρεις στάσεις, που η κάθε μια αποτελείται από 5 ψαλμούς. Λέγονται ωδές των αναβαθμών, ή τα «Προς Κύριον», από την αρχική φράση του 119ου ψαλμού, «προς Κύριον εν τω θλίβεσθαί με εκέκραξα…».
10. «Σοφία ορθοί» και «φώς Χριστού φαίνει πάσι»
Ο ιερέας εν τω μεταξύ ενώ διαβάζεται η πρώτη στάση του ΙΗ΄ Καθίσματος, (το οποίο επέχει εδώ θέση αντιφώνων) ετοιμάζει τα Προηγιασμένα από τη λειτουργία της προηγούμενης Κυριακής Τίμια Δώρα. Αποθέτει τον Άγιο Άρτο στο Δισκάριο, εγχέει οίνο και ύδωρ στο Άγιο Ποτήριο και τα καλύπτει. Ο εσπερινός συνεχίζεται με την ψαλμωδία των ψαλμών 140 και 141 «Κύριε εκέκραξα…» και «Κατευθυνθήτω η προσευχή μου…» και των κατανυκτικών τροπαρίων, που παρεμβάλλονται στους τελευταίους στίχους των ψαλμών αυτών και γίνεται η είσοδος μετά του Ευαγγελίου, οπότε διαβάζεται ο αρχαίος ύμνος «Φως ιλαρόν».
Διαβάζονται στη συνέχεια δύο αναγνώσματα από την Παλαιά Διαθήκη, ένα από το βιβλίο της Γενέσεως και ένα από τις Παροιμίες. Μάλιστα κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα τα αναγνώσματα λαμβάνονται από το βιβλίο της Εξόδου και του Ιώβ.
  Στη μέση ακριβώς των δύο αυτών αναγνωσμάτων γίνεται μια συμβολική πράξη από τον ιερέα, που είναι, κατά τον καθηγητή Π. Σκαλτσή, από τα ωραιότερα στοιχεία της Προηγιασμένης: Ο σταυροειδής φωτισμός – ευλογία του λαού με τη σχετική εκφώνηση «Σοφία ορθοί» και «φως Χριστού φαίνει πάσι». Τότε ο ιερέας κρατώντας στο δεξί χέρι θυμιατό και λαμπάδα, στέκεται μπροστά στην αγία τράπεζα και κάνει το σχήμα του σταυρού, λέγοντας το «Σοφία – ορθοί». Κατόπιν στρέφεται προς το εκκλησίασμα και ευλογεί σταυροειδώς λέγοντας: «Φως Χριστού φαίνει πάσι».
  Για τη λειτουργική και θεολογική σημασία αυτής της ευλογίας έχουν εκφρασθεί διάφορες απόψεις. Κατά μίαν ερμηνεία (όπως αναφέρει ο Π. Σκαλτσής, η οποία φαίνεται και η ορθότερη) το «Φως Χριστού» αναφέρεται στα αναγνώσματα της Παλαιάς Διαθήκης, των οποίων οι συγγραφείς φωτίσθηκαν και εμπνεύσθηκαν από το φως του Χριστού. Επομένως, πρέπει να σχετίζονται με το αληθινό φως της θεογνωσίας που πηγάζει από το Χριστό και να ερμηνευθούν στην προοπτική του ευαγγελικού φωτός που διαχέεται σε όλη την εκκλησία.
Ο άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης († 1429), δικαιολογεί την ένταξη της εν λόγω φράσης μεταξύ των δύο αναγνωσμάτων ως εξής: «Η μεν Γένεσις τα απαρχής διηγείται, την δημιουργίαν των όντων και την έκπτωσιν τού Αδάμ. Η Παροιμία δε αινιγματωδώς τα περί τού Υιού τού Θεού εκδιδάσκει και τοις δι’ αυτού υιοθετηθείσι παραινεί, ώσπερ υιοίς, και Σοφίαν αυτόν τον Υιόν ονομάζει και οίκον οικοδομείσαι εαυτή λέγει, το πανάγιον αυτού σώμα … και φως εστί τα άνω και τα κάτω φωτίζων».
Δηλαδή το ανάγνωσμα από τη Γένεση μας υπενθυμίζει τα μεγαλεία του Θεού στην αρχή της Ιστορίας, η δε Παροιμία προφητεύει το φωτισμό και την ανάπλαση του κόσμου και του ανθρώπου από το Χριστό, τη Σοφία του Θεού. Τα δε αναγνώσματα της Μεγάλης Εβδομάδας από την Έξοδο και τον Ιώβ μας εξιστορούν τα θαυμαστά έργα του Θεού κατά την έξοδο των ιουδαίων από την Αίγυπτο, και τα παθήματα του Ιώβ, ο οποίος είναι σύμβολο και τύπος του πάσχοντος δούλου του Θεού Ιησού Χριστού. Το φαινόμενο αυτό της σταυροειδούς ευλογίας, εκφράζει ασφαλώς μία πανάρχαια παράδοση.
Στο σημείο αυτό ανάβουν και τα φώτα του ναού και η εσπερινή ακολουθία διακόπτεται. Στη συνέχεια ψάλλεται με κατανυκτική ψαλμωδία το «Κατευθυνθήτω», ήτοι ο δεύτερος στίχος του 140ού ψαλμού και επέχει θέση προκειμένου του αποστόλου ή αλληλουαρίου, γι αυτό και μετά από αυτό αναγινώσκεται το ευαγγελικό ανάγνωσμα στις Προηγιασμένες της Μεγάλης Εβδομάδας και ο Απόστολος και το Ευαγγέλιο στις μνήμες των εορταζομένων αγίων.
Ψάλλεται μετά από τα αναγνώσματα έξι φορές (ως υπόμνημα της διαρκούς και αδιαλείπτου προσευχής) από τον ιερέα και τους χορούς, ενώ ο ιερέας θυμιάζει την αγία τράπεζα και το λαό: «Κατευθυνθήτω ἡ προσευχή μου ως θυμίαμα ενώπιον σου έπαρσις των χειρών μου θυσία εσπερινή». Δε χωρεί αμφιβολία ότι η εκτενής αυτή προσευχή εν μέσω του πνευματικού αγώνα της Μ. Τεσσαρακοστής είναι το κλειδί του θείου φωτισμού και προϋπόθεση της μυστικής εμπειρίας των απορρήτων μυστηρίων του Θεού.
Ακολουθούν οι δεήσεις υπέρ των τάξεων των μελών της Εκκλησίας, των Κατηχουμένων, των ετοιμαζόμενων για το Άγιο Βάπτισμα, «των προς το φώτισμα ευτρεπιζομένων» και των πιστών. Κατηχούμενοι είναι τα αβάπτιστα νήπια και όλοι όσοι στα πέρατα της οικουμένης ακούν το λόγο του Θεού και ετοιμάζονται να γίνουν μέλη της Εκκλησίας. Κατά κάποια διαφορετική έννοια «κατηχούμενοι» μπορούν να ονομαστούν και τα παιδιά μας, που διδάσκονται μετά το βάπτισμα τη χριστιανική κατήχηση στα σχολεία και τα κατηχητικά της εκκλησίας. Οι δεήσεις αυτές στις ελληνικές ενοριακές εκκλησίες διατηρούνται μόνο στην Προηγιασμένη, αφού κατά τους νεωτέρους χρόνους επικρατεί η συνήθεια (κακώς) να λέγονται στις επίσημες λειτουργίες μυστικώς.
11. Η κοινωνία των μυστηρίων
Και μετά την απόλυση των Κατηχουμένων έρχεται το δεύτερο μέρος, η κοινωνία των μυστηρίων. Η λειτουργική τάξη απαιτεί τα Προηγιασμένα Δώρα να μένουν κεκαλυμμένα μέχρι του μελισμού.
Τη μεταφορά τους από την Πρόθεση στην αγία τράπεζα συνοδεύει η ψαλμωδία του ειδικά γραμμένου γι’ αυτήν εισοδικού ύμνου, «Νυν αι δυνάμεις»: «Νυν αι δυνάμεις των ουρανών συν ημίν αοράτως λατρεύουσιν ιδού γαρ εισπορεύεται ο βασιλεύς της δόξης. Ιδού θυσία μυστική τετελειωμένη δορυφορείται. Πίστει και πόθω προσέλθωμεν ίνα μέτοχοι ζωής αιωνίου γενώμεθα Αλληλούια». Σε απόδοση στη δημοτική έχει περίπου ως εξής: Τώρα οι άγγελοι στον ουρανό λατρεύουν το Θεό μαζί με μας αόρατα. Δείτε, τώρα εισέρχεται ο βασιλέας της δόξας. Πρόκειται για μια θυσία μυστική και ολοκληρωμένη. Ας προσέλθουμε με πίστη και πόθο, για να γίνουμε μέτοχοι της αιώνιας ζωής. Αλληλούια».
Όπως γράφει πάλι ο καθηγητής Ιωάννης Φουντούλης, ο ύμνος αυτός εισήχθη στη λειτουργία των Προηγιασμένων το 617, επί Πατριάρχου Σεργίου Κωνσταντινουπόλεως. Η μεταφορά γίνεται με άκρα κατάνυξη ενώ οι πιστοί κλίνουν τα γόνατα «μέχρις εδάφους» διότι αυτά που μεταφέρει ο ιερέας δεν είναι απλώς άρτος και οίνος (όπως στις κανονικές λειτουργίες στις οποίες ο καθαγιασμός γίνεται μετά την Είσοδο), αλλά είναι ήδη Σώμα και Αίμα Χριστού. Ο ιερέας μάλιστα παραμένει σιωπηλός με τον “αέρα” να καλύπτει το κεφάλι του χωρίς να λέγει τίποτε άλλο παρά μόνο το «Δι’ ευχών».
Η προπαρασκευή για την Θεία Κοινωνία περιλαμβάνει κυρίως την απαγγελία της Κυριακής προσευχής (Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς… τον άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίν σήμερον…» και ακολουθεί η Κοινωνία και μετά από αυτήν η ευχαριστία. Και η λειτουργία κλείνει με την κατανυκτική οπισθάμβωνο ευχή. Είναι προσευχή, που συνοψίζει το νόημα αυτής της ακολουθίας ως εσπερινής Κοινωνίας και της σχέσεώς της με τις προσπάθειές μας την περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής. Την παραθέτουμε στο αρχαίο κείμενο, χωρίς απόδοση στη δημοτική. Είναι από τα ωραιότερα εκκλησιαστικά κείμενα:
«Δέσποτα παντοκράτωρ, ο πάσαν την κτίσιν εν σοφία δημιουργήσας, ο διά την άφατόν σου πρόνοιαν και πολλήν αγαθότητα αγαγών ημάς εις τας πανσέπτους ημέρας ταύτας, προς καθαρισμόν ψυχών και σωμάτων, προς εγκράτειαν παθών, προς ελπίδα αναστάσεως. Ο διά τεσσαράκοντα ημερών πλάκας χειρίσας τα θεοχάρακτα γράμματα τω θεράποντί σου Μωσεί, παράσχου και ημίν, αγαθέ, τον αγώνα τον καλόν αγωνίσασθαι, τον δρόμον της νηστείας εκτελέσαι, την πίστιν αδιαίρετον τηρήσαι, τας κεφαλάς των αοράτων δρακόντων συνθλάσαι, νικητάς τε της αμαρτίας αναφανήναι και ακατακρίτως φθάσαι προσκυνήσαι και την αγίαν ανάστασιν».
Στο τέλος, αναγιγνώσκονται οι δύο Ψαλμοί: «Ευλογήσω τον Κύριον…» (ο 33ος) και «Υψώσω σε ο Θεός μου…» (ο 144ος), κατά τη διάρκεια των οποίων ο ιερέας μοιράζει το αντίδωρο και τελειώνει η λειτουργία, με το «Δι’ ευχών…».
12. Επίλογος
Η θεία λειτουργία των Προηγιασμένων είναι μια από τις ωραιότερες και κατανυκτικότερες ακολουθίες της Εκκλησίας μας. Όπως μας παραδόθηκε διαμέσου των αιώνων, δεν πρόκειται για ατομική λειτουργία του καθενός χωριστά ούτε ως μέσο εκδηλώσεως της ευσέβειάς μας ή εξυπηρετήσεως θρησκευτικών αναγκών για τη σωτηρία μας, αλλά ως πράξη συνάξεως, ως καθολική εκδήλωση της όλης Εκκλησίας.
Η τέλεσή της κατά τις εσπερινές ώρες (εκτός από το απόγευμα της Παρασκευής, όπου έχει εισαχθεί η μεγαλοπρεπής και λαοφιλής ακολουθία των Χαιρετισμών της Παναγίας – και γι αυτό τελείται το πρωί), παρέχει θαυμάσιες ευκαιρίες για όλους, ακόμη και τους εργαζόμενους πιστούς να παρευρεθούν και να κοινωνήσουν. Μια φωνή από τα βάθη των αιώνων, από την αρχαία ζωντανή παράδοση της Εκκλησίας. Φωνή που λέγει ότι ο πιστός δεν μπορεί να ζει τη ζωή του Χριστού αν δεν μπολιάζεται διαρκώς με την πηγή της ζωής, το Σώμα και το Αίμα του Κυρίου. Γιατί χωρίς το Χριστό δεν πρόκειται να πετύχουμε τίποτα. «Χωρίς εμού ου δύνασθε ποιείν ουδέν» (Ιωάν. 15,5). Πρόκειται για έναν αληθινό θησαυρό της πίστεώς μας. Γι αυτό ο Ιωάννης Φουντούλης, τη χαρακτηρίζει ως την καρδιά των καθημερινών ακολουθιών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Τελειώνοντας θα ήθελα να κάνω μόνο δύο παρατηρήσεις:
α) Η πολύπλοκη αλλά αριστοτεχνική δομή της Προηγιασμένης λειτουργίας, μέσα από τη φτωχή αυτή παρουσίαση που έγινε εδώ, μας υπενθυμίζει τον ουράνιο και ανεξάντλητο πλούτο της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας, καταχωρισμένο εν μέρει στα λειτουργικά μας βιβλία, της μικρής βιβλιοθήκης που κοσμεί τα αναλόγιά μας σε κάθε ενορία και μοναστήρι.
  Ο Άγγλος ορθόδοξος Επίσκοπος Κάλλιστος Ware στο βιβλίο του, Η Ορθόδοξη Εκκλησία αναφέρει τα εξής: «Αν κάποιος επιθυμεί να παρακολουθήσει τη δημόσια λατρεία στην Αγγλικανική Εκκλησία, θα διαπιστώσει ότι δύο βιβλία αρκούν για τις ακολουθίες της: Η Αγία Γραφή και το Βιβλίο της Κοινής προσευχής (The Bible and the Book of Common Prayer). Κατά τον ίδιο τρόπο, στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, μόνο δύο βιβλία απαιτούνται για τις ακολουθίες: Η Θ. Λειτουργίακαι το Βιβλίο Προσευχών, που απαγγέλλονται από τους ιερείς και τους πιστούς (The Massand The Breviary). Αλλά στην Ορθόδοξη Εκκλησία, είναι τέτοια η σύνθεση και η ποικιλία των ακολουθιών, ώστε μια μικρή βιβλιοθήκη από κάπου 19 ή 20 ουσιώδεις τόμους είναι αναγκαία». Δυστυχώς βέβαια, αυτός ο πλούτος είναι σε πολλούς από μας άγνωστος και παρεξηγημένος.
β) Προπολεμικά στην περιοχή της ανατολικής Κρήτης (και ίσως και σε άλλα μέρη), έχοντας επικρατήσει ήδη από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας η Προηγιασμένη να τελείται το πρωί, υπήρχε το έθιμο του νεωκόρου-σημαντηρά: Ο νεωκόρος της Εκκλησίας, λίαν πρωί περιήρχετο τα σπίτια των ενοριτών, κρατώντας το σημαντήρι και κτυπώντας το κατά τον τύπο της καμπάνας, καλούσε στην Προηγιασμένη.
Κατά μαρτυρίες των παλαιότερων ήταν τόσο γλυκός ο ήχος του στην πρωινή γαλήνη, ώστε διέγειρε όλους για την κατανυκτική ακολουθία. Είναι μια ωραία εικόνα της λαϊκής ευσέβειας, που θυμίζει έντονα την εικόνα του ισταμένου Χριστού κρούοντας με μεγάλη ευλάβεια στη θύρα του σπιτιού και της ψυχής μας καλώντας να του ανοίξουμε, εάν θέλουμε, κατά το βιβλίο της Αποκάλυψης του Ιωάννου: «Ιδού ίσταμαι επί την θύραν και κρούω. Εάν τις ακούση της φωνής μου και ανοίξη την θύραν εισελεύσομαι προς αυτόν και δειπνήσω μετ’ αυτού και αυτός μετ’ εμού» (Αποκ. 3,20). Σίγουρα δεν πρόκειται για οποιοιδήποτε φαγητό, αλλά για το Κυριακό Δείπνο, «του κόσμου παντός σωτήριον».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Συμεών Θεσσαλονίκης, Διάλογος, PG 155.
2. Τυπικόν της Εκκλησιαστικής Ακολουθίας της εν Ιεροσολύμοις Αγίας Λαύρας του Οσίου και Θεοφόρου Πατρός Ημών Σάββα (Ενετίησιν, 1771).
3. Ι. Μ. Φουντούλη, Λειτουργία Προηγιασμένων Δώρων (Κείμενα Λειτουργικής 8). Θεσσαλονίκη 1978, Β΄ έκδοσις.
4. Π. Ν. Τρεμπέλα, Αι τρεις Λειτουργίαι κατά τους εν Αθήναις κώδικας, Αθήναι 1982.
5. Ι . Μ. Φουντούλη, Απαντήσεις εις Λειτουργικάς Απορίας, τόμοι Α, Β, Γ, Δ, Ε. έκδ. Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα..
6. Του ιδίου, «Λειτουργικές ιδιομορφίες των ακολουθιών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής», Τελετουργικά Θέματα, έκδ. Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 2002.
7. Του ιδίου, Λειτουργική Α΄ Εισαγωγή στη Θ. Λατρεία, Θεσσαλονίκη 1993.
8. Του ιδίου, Λογική Λατρεία, έκδ. Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα, 1971.
9. Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννου, «Ευχαριστία και Βασιλεία του Θεού», Σύναξη, 49, 51, 52, Αθήνα 1994.
10. Παναγιώτη Ι. Σκαλτσή «”Φως χριστού φαίνει πάσι” και “Κατευθυνθήτω” στη Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων», Ο Εφημέριος, Μάρτιος 2002.
11. Π. Ευδοκίμωφ, Η Προσευχή της Ανατολικής Εκκλησίας, Αποστολική Διακονία, 1982.
12. John Meyendorf, Byzantine Theology, New York 1971.
13. A. Schmemann Great Lent, Crestwood, N.Y: SVS Press, 2001.
14. Του ιδίου, The Eucharist – Sacrament of the Kingdom, Crestwood, N.Y: SVS Press, 2000.
15. Του ιδίου, Introduction to Liturgical Theology, New York 1996.
16. N. Ouspensky, Evening Worship, N.Y: SVS Press, 1985.
17. Timothy Ware, The Orthodox Church, Penguin Books, London 1963.
18. Κωνσταντίνου Παπαγιάννη, Λειτουργική-Τελετουργική, Αθήναι 1973.
19. Παχυγιαννάκης Ευάγγελος, Ενορία και Μονή στην Εκκλησιαστική Παράδοση, Αθήνα, Ακρίτας 1993.
20. Βλασίου Φειδά, Εκκλησιαστική Ιστορία, Α΄, Β΄ έκδοση, Αθήναι 1995.
το κείμενο από την σελίδα:

Παγκρήτιος Σύνδεσμος Θεολόγωνεπεξεργασία-τονισμοί: sophia-siglitiki.blogspot.gr  
του θεολόγου Μανόλη Α. Λουκάκη